SOSτε την Βαλότρυπα Κεραμιδίου

Τα τελευταία χρόνια, υπάρχει αγωνία στη σπηλαιολογική κοινότητα καθώς, κάθε φορά πληροφορούμαστε δυστυχώς, πως κάποιο σπήλαιο απειλείται με καταστροφή από μεγάλες εταιρείες που κατακλύζουν τα βουνά μας στήνοντας αιολικές εγκαταστάσεις. Αυτή την φορά ο κώδων του κινδύνου χτυπά στο Μαυροβούνι και σε μια μεγάλη προστατευόμενη περιοχή με αρχαίο δάσος από αιωνόβιες βελανιδιές, απειλούμενες αυτοφυείς ορχιδέες του βορείου Πηλίου και καταφύγιο προστατευόμενων πτηνών και θηλαστικών.  Ανάμεσα σε όλα αυτά, βρίσκεται και η Βαλότρυπα, μέσα στην χωροθέτηση του αιολικού σταθμού “Μαυροβούνι” ανάμεσα στα χωριά Κανάλια και Κεραμίδι, με πλάνο η Α/Γ 12 να τοποθετηθεί σε απόσταση αναπνοής από τις δύο εισόδους του βαράθρου. 

Η Βαλότρυπα, όπου σύμφωνα με τους κατοίκους πήρε το όνομα της από τη πτώση βουβαλιών (βουβαλότρυπα, βαλότρυπα), βρίσκεται στη Περιφερειακή Ενότητα Μαγνησίας, στον Δήμο Ρήγα Φεραίου και συγκεκριμένα στην ευρύτερη περιοχή της κοινότητας Κεραμιδίου. Πρόκειται για το βαθύτερο βάραθρο της Θεσσαλίας, με -264m βάθος και εντάσσεται μέσα στα 30 βαθύτερα σπήλαια της Ελλάδας (Πρωτέας, 2019). 

Όλα τα σπήλαια αποτελούν “ακίνητα Μνημεία Πολιτιστικής και Φυσικής Κληρονομιάς” και προστατευόμενους φυσικούς σχηματισμούς – γεώτοπους με ιδιαίτερη επιστημονική, οικολογική, γεωλογική, γεωμορφολογική, ή αισθητική αξία ή συμβάλλουν στη διατήρηση των φυσικών διεργασιών και στην προστασία φυσικών πόρων. Ενέργειες ή δραστηριότητες που μπορούν να επιφέρουν καταστροφή, φθορά ή αλλοίωση των προστατευόμενων φυσικών σχηματισμών, όπως και των προστατευόμενων τοπίων ή των επί μέρους στοιχείων τους, απαγορεύονται, σύμφωνα με τις ειδικότερες ρυθμίσεις προστασίας της απόφασης χαρακτηρισμού (ν. 1650/86, όπως τροποποιήθηκε με το ν. 3937/11 Διατήρηση της βιοποικιλότητας και άλλες διατάξεις).

Το τριήμερο 16-18 Μαρτίου ο σύλλογος μας ένωσε τη φωνή του με το σπηλαιολογικό σύλλογο ΕΣΕΘ Χείρων, την ομάδα Serres Action, ανεξάρτητους σπηλαιολόγους από την Αττική και τοπικούς συλλόγους, με σκοπό τη συλλογή δεδομένων σχετικά με τη βιοποικιλότητα της περιοχής, την ενημέρωση και ευαισθητοποίηση για τα σπήλαια, την ανάδειξη του φυσικού κάλλους του Μαυροβουνίου και την επαγρύπνηση του κόσμου για τη καταστροφή που πρόκειται να επέλθει με τη δημιουργία αιολικών εγκαταστάσεων στην ευρύτερη περιοχή.

Τα αποτελέσματα της ανάλυσης των δεδομένων από τη περιοχή περιμετρικά του σπηλαίου, από τους βιολόγους Σαλαβαρίνα Ι. και Γεωργακάκη Π., ήταν άνω των προσδοκιών μας, καθώς συνολικά ηχογραφήθηκαν 14 επιβεβαιωμένα είδη χειρόπτερων, 1 διπλό ζεύγος ειδών και 2 γένη ειδών (Myotis, Plecotus). Από τα είδη της περιοχής, τουλάχιστον 6 συμπεριλαμβάνονται στο παράρτημα II της Οδηγίας των Οικοτόπων 92/43/ΕΕ για τη διατήρηση των φυσικών οικοτόπων καθώς και της άγριας πανίδας και χλωρίδας (Κύρωση από Ελλάδα: ΚΥΑ 33318/3028/1998), είναι δηλαδή είδη για τα οποία πρέπει να θεσπιστούν περιοχές προστασίας (Σαλβαρίνα, 2024). 

Η χαρά μας όμως για τη την επιτυχημένη συλλογή δεδομένων, γρήγορα επισκιάστηκε από ένα πιο έντονο συναίσθημα ανησυχίας… τι θα γίνει αν το πλάνο εγκατάστασης του αιολικού πάρκου πραγματοποιηθεί; Τώρα που γνωρίζουμε τη βιοποικιλότητα της περιοχής, έχουμε μεγαλύτερη υποχρέωση να τη προστατέψουμε!

Στα παρακάτω link μπορείτε να βρείτε:

Ολόκληρη την έκθεση αποστολής Save Βαλότρυπα 2024

Την έκθεση αναφοράς από τη βιολόγο Σαλβαρίνα Ι.

Την έκθεση του Δρ. Γεωργακάκη Π.

 

Τα σπήλαια δεν έχουν φωνή, εμείς όμως έχουμε…

 

Κείμενο : Σπηλαιολογία Θεσσαλονίκης Πρωτέας & Εταιρεία Σπηλαιολογικών Ερευνών Χείρων

Αποστολή στο Βέρμιο

Το σαββατοκύριακο 6-7 Ιουνίου τέσσερα μέλη του συλλόγου πραγματοποίησαν καταβάσεις στα βάραθρα “Τρύπα του Μιχάλη” και “Τρύπα Σιάμπαλη”. Ο σύλλογος είχε οργανώσει αποστολή και το 2014, όπου και κατέβηκε στα παραπάνω βάραθρα. Βρίσκονται κοντά στο Σέλι (Κάτω Βέρμιο), δίπλα στο χιονοδρομικό κέντρο Σελίου. Ανήκουν στον ορεινό όγκο του Βέρμιου.

Σχετικά με την τρύπα του Μιχάλη, έχει βάθος 145 μέτρα και πρόκειται για το 2ο βαθύτερο βάραθρο της Μακεδονίας. Το βάθος του μετρήθηκε αρχικά το 1997 από Γάλλους σπηλαιολόγους που το βγάλανε στα -195 μέτρα. Το 2014 στην αποστολή του Πρωτέα το βάθος μετρήθηκε με distoX στα 145 μέτρα. Διανοίγεται σε ασβεστόλιθο ενώ αρκετά πουλιά βρίσκουν καταφύγιο εντός του. Η πρόσβαση είναι εύκολη και γίνεται μέσω χωματόδρομου από το Σέλι και κατόπιν σε καλα σηματοδοτημένο μονοπάτι διάρκειας 15 λεπτών. Σχετικά με την ονομασία του βαράθρου λέγεται ότι ο Μιχάλης έπεσε μέσα με τα πρόβατα του και βρέθηκε στον κάμπο της Βέροιας, στην περιοχή Σαραντόβρυσες.

Η ομάδα προσέγγισε το βάραθρο το Σάββατο, όπου και ξεκίνησε τις διαδικασίες του αρματώματος.

 

Περιγραφή σπηλαίου: Θα μπορούσαμε να το χωρίσουμε σε τρία τμήματα:

  • Στο 1ο κομμάτι συναντάμε βάραθρο βάθους 50 μέτρων με το φως να εισχωρεί μέχρι μεγάλο πατάρι. Το κομμάτι αυτό φωτίζεται αρκετά καλά λόγω του μεγάλου ανοίγματος της εισόδου. Στο πατάρι υπάρχει μεγάλη ποσότητα χώματος, κλαδιών, λάσπης και περιττωμάτων από τα πουλιά που βρίσκουν καταφύγιο στο σπήλαιο.
  • Στο 2ο κομμάτι συνεχίζουμε στο κεκλιμένο δάπεδο του παταριού και προσεγγίζουμε βράχο. Το βάραθρο συνεχίζει και πάλι κατακόρυφα σε σκοτεινό περιβάλλον πλέον με την κατάβαση να διακόπτεται από 2ο πατάρι, 30 μέτρα πιο κάτω.
  • Το 3ο κομμάτι μας βάζει στα ενδότερα του σπηλαίου με μία μονοκόμματη κατάβαση 70 μέτρων. Από το 2ο πατάρι και μετά η σταγονοροή γίνεται περισσότερο έντονη. Το βάραθρο τερματίζει σε θάλαμο εντυπωσιακών διαστάσεων με κατηφορική σάρα. Υπάρχει ελάχιστος διάκοσμος στα τοιχώματα και μερικά σκουπίδια.

Χρονικό εξερευνήσεων

  • 1988 Κατάβαση δύο Ιταλών σπηλαιολόγων
  • 1997 Κατάβαση Γαλλικής αποστολής
  • 2014 Πολυμελής αποστολή Πρωτέα όπου πραγματοποίησε χαρτογράφηση και φωτογράφιση
  • 2021 Τετραμελής ομάδα από τον Πρωτέα θα πατώσει το σπήλαιο κάνοντας φωτογράφιση και προσθήκη ασφαλειών

Σχετικά με το αρμάτωμα να σημειωθεί ότι μπήκαν 8 νέα βιομηχανικά βύσματα, συνεπώς το σπήλαιο είναι καλά αρματωμένο από τις αποστολές του συλλόγου το 2014 και τώρα. Τα παλιά σπιτ των Ιταλών και Γάλλων είναι στην πλειοψηφία τους σε κακή κατάσταση.

Την Κυριακή η ομάδα θα πραγματοποιήσει κατάβαση στην Τρύπα του Σιάμπαλη. Έχει αρκετά εύκολη πρόσβαση και πολύ κοντά στο χιονοδρομικό του Σελίου και καθόλου περπάτημα για την πρόσβαση. Διανοίγεται σε ασβεστόλιθους και κροκαλοπαγή. Παρουσιάζει λίγο διάκοσμο και αυτόν κυρίως από κοράλια. Το βάθος του βαράθρου είναι στα 35 μέτρα. Ξεκινάει με μία δεκαπεντάμετρη κατάβαση που καταλήγει σε σάρα και κατόπιν σε στενό οριζόντιο τμήμα. Εκεί βρίσκεται και ο διάκοσμος από τα κοράλια. Μετά μια μία τραβέρσα πέντε μέτρων συναντάμε κατάβαση 13 μέτρων για να καταλήξουμε σε κυκλικό θάλαμο. Από εκεί μία τελευταία κατάβαση 7 μέτρων μας οδηγεί στον πάτο του σπηλαίου που επικοινωνεί με μικρό θάλαμο.

Παρακάτω παραθέτουμε τη χαρτογράφηση καθώς και την έκθεση αναφοράς του 2014

Τα βαθύτερα σπήλαια της Μακεδονίας

Ο σύλλογός μας μετά από πολυετή έρευνα εντόπισε και κατέγραψε τα βαθύτερα σπήλαια της Μακεδονίας που είναι γνωστά αυτή τη στιγμή. Έτσι στο παρακάτω εγχειρίδιο σας παρουσιάζουμε αυτή τη δουλειά περιγράφοντας τα έξι σπήλαια άνω των 100 μέτρων βάθους που φιλοξενεί η Μακεδονία. Αυτά είναι:

  • Χιονότρυπα Φαλακρού
  • Χιονότρυπα Μενοικίου
  • Μεγάλο Κορύλοβου στη Δράμα
  • Γιοβάννι Λάκκος στο όρος Σύμβολο
  • Τρύπα Μιχάλη στο Βέρμιο
  • Βάραθρο Χρήστου στο Οχυρό

Στον οδηγό θα βρείτε χαρτογραφήσεις και επιμέρους πληροφορίες για το κάθε σπήλαιο. Καλή ανάγνωση!

Αποστολή στην Ελάτη, νότια Πίνδος

Το τριήμερο της 28ης Οκτωβρίου ο σύλλογος επισκέφτηκε την Ελάτη με σκοπό να πραγματοποιήσει καταβάσεις στα βάραθρα της Κουδουνότρυπας, της Τρύπας του Βολιώτη, καθώς και στο σπήλαιο του Μπέη. Δέκα μέλη του συλλόγου συμμετείχαν στην αποστολή στα ιδιαίτερα μέρη της νότιας Πίνδου και συγκεκριμένα στην περιοχή του Ασπροπόταμου. Ο σύλλογος είχε επισκεφτεί τα μέρη και είχε εξερευνήσει σπήλαια εκεί το 2011 και το 2016 μιας και ο ασβεστολιθικός και καρστικοποιημένος Κόζιακας παρουσιάζει σπηλαιολογικό ενδιαφέρον, ενώ η ευρύτερη περιοχή φιλοξενεί κάποια υπόγεια ποτάμια.

Ενημερωθείτε από την έκθεση αποστολής: Ελάτη 2020

Το φωτογραφικό υλικό είναι του Ζάχαρη Αριστείδη και του Κουντουρά Σωτήρη.

Και μία πολύ καλή δουλειά από το Σωτήρη επίσης:

 

Εξερεύνηση βαράθρου στο Ανθοχώρι, όρος Περιστέρι, Πίνδος

Το σαββατοκύριακο 10-11 Οκτώβρη ο σύλλογος επισκέφτηκε το Ανθοχώρι, το οποίο βρίσκεται στους πρόποδες του όρους Περιστέρι ή Λάκμος, στη βόρεια πλευρά του. Εκεί ντόπιοι είχαν υποδείξει παλαιότερα σε μέλη του συλλόγου ένα ανεξερεύνητο βάραθρο στο αλπικό κομμάτι του βουνού και έτσι οργανώθηκε εξόρμηση προκειμένου να γίνει καταγραφή. Το Ανθοχώρι απέχει 2:30 ώρες από τη Θεσσαλονίκη και βρίσκεται απέναντι από το Μέτσοβο. Από πάνω του στέκει το όρος Περιστέρι που ανήκει στη νότια Πίνδο, βουνό με έντονο σπηλαιολογικό ενδιαφέρον.

Γνωρίζοντας ήδη την πρόσβαση στο βάραθρο από την προηγούμενη διερευνητική επίσκεψη, η ομάδα έφτασε εύκολα και γρήγορα στην είσοδο. Το βάραθρο βρίσκεται στα 1820 μέτρα υψόμετρο σε ένα βράχινο ζωνάρι. Χαρτογραφήθηκε και φωτογραφήθηκε, ενώ τα έξι μέλη του συλλόγου φτάσανε στο χαμηλότερο σημείο. Το βάθος του μετρήθηκε στα 52 μέτρα και διανοίγεται σε ασβεστόλιθο της ζώνης Πίνδου.

Πρόσβαση: Για να το πρoσεγγίσουμε θα ακολουθήσουμε ένα χωματόδρομο πάνω από το χωριό όπου θα μας οδηγήσει στα 1500 μέτρα υψόμετρο, ενώ από εκεί θα περπατήσουμε 40 λεπτά. Το όνομα όπως μας το αναφέρανε οι κάτοικοι του χωριού είναι Γκάλιστα. Η προέλευση της ονομασίας είναι από τα γκαίλια, πουλιά τα οποία βρίσκουν καταφύγιο στο σπήλαιο. Δεν βρέθηκε προηγούμενη σπηλαιολογική παρέμβαση (βιομηχανικά βίσματα ή σπιτ).

Περιγραφή σπηλαίου: Θα μπορούσαμε να το χωρίσουμε σε δύο κομμάτια. Στο 1o τμήμα το το φως της εισόδου εισχωρεί στο βάραθρο. Μέχρι εκεί το βάθος είναι στα 18 μέτρα. Αρχικά έχουμε μία κατακόρυφη κατάβαση δέκα μέτρων και κατόπιν συνεχίζουμε σε επικλινή αγωγό για άλλα 8 μέτρα. Το δάπεδο είναι σκεπασμένο με παχιά στρώση από λάσπη και περιττώματα  πουλιών. Απουσία διάκοσμου.

Το 2ο τμήμα είναι σκοτεινό και παρουσιάζει μία μονοκόμματη κατάβαση 30 μέτρων. Πλέον έχουμε και την εμφάνιση όμορφου διάκοσμου στα τοιχώματα. Αρχικά καταλήγουμε σε λόφο από χώμα και γουανό και κατόπιν κατηφορίζουμε στην τελική αίθουσα του σπηλαίου. Στο ένα τοίχωμα υπάρχει μικρή συνέχεια με καθαρό διάκοσμο. Το υπόλοιπο κομμάτι κατηφορίζει για να καταλήξει σε μικρή εσοχή κάτω από κατακριμνήσεις.                                                                                                                                                                  Διάκοσμος στα τοιχώματα:

Η κατάβαση των 30 μέτρων

ο τελικός θάλαμος

Τέλος να ευχαριστήσουμε ιδιαιτέρως τον κ. Χρήστο Σιόκα, πρόεδρο του Ανθοχωρίου, που μας βοήθησε στην έρευνα και μοιράστηκε μαζί μας ό,τι άλλο γνώριζε για τον τόπο του, καθώς τον Γιώργο Τέτσιο που μας υπέδειξε το σπήλαιο, μας φιλοξένησε και μας τάισε! Αλλά και γενικότερα το ενδιαφέρον πολλών κατοίκων και η προθυμία τους να μοιραστούν μαζί μας σπηλαιολογικές και όχι μόνο ιστορίες αποτέλεσε ευχάριστη έκπληξη! Παράλληλα το γραφικό Ανθοχώρι έχει μουσείο υδροκίνησης, ενώ από εκεί ξεκινάνε και αναβάσεις για τις κορυφές του βουνού.

Το εν λόγω βάραθρο προστίθεται και αυτό στον κατάλογο του συλλόγου με τα σπήλαια του Περιστερίου και να σημειωθεί ότι είναι και το βαθύτερου εξερευνημένο μέχρι στιγμής του ορεινού όγκου. Το 2011 είχε πραγματοποιηθεί αποστολή από την ανατολική μεριά κοντά στο Χαλίκι, ενώ το 2016 έρευνες γίνανε από τον Πρωτέα και στη δυτική μεριά του βουνού.

Έκθεση 2ης αποστολής, Βραδέτο 2019

Ο σύλλογος ολοκλήρωσε την συγγραφή της αναφοράς σχετικά με τη 2η αποστολή του στο Βραδέτο, στη νότια μεριά της Τύμφης.

Ο Πρωτέας είχε οργανώσει και το 2018 αποστολή στο γραφικό χωριό. Τη 2η φορά η δράση έγινε από 25 μέχρι τις 28 Οκτώβρη 2019. Οι στόχοι ήτανε η κατάβαση στο βάραθρο της Νύφης (-293 μέτρα) σε συνδυασμό με τη φωτογράφηση και τη χαρτογράφηση του, ο οποίος και επετεύχθη. Παράλληλα στους στόχους ήτανε και η εξερεύνηση του βαράθρου της Σκάλας που δεν είχε εξερευνηθεί την προηγούμενη φορά.

Ενημερωθείτε από την έκθεση αναφοράς σχετικά με τις λεπτομέρειες της αποστολής, τη γεωγραφία και τη γεωλογία της περιοχής, το χρονικό εξερευνήσεων στην Τύμφη, χαρτογραφήσεις, αναλυτικές περιγραφές σπηλαίων με φωτογραφικό υλικό και φυσικά το ημερολόγιο αποστολής:  Vradeto_report

Ενοποιημένο αρχείο Μακεδονίας/Θράκης

Η ιδέα ενός ενοποιημένου αρχείου για τη Μακεδονία υπήρχε και συζητιόταν εδώ και χρόνια στο σύλλογο και στους σπηλαιολογικούς κύκλους. Χρειάστηκε ωστόσο να περάσει χρόνος, νέα δεδομένα και υλικό να έρθουν στο φως για να μπορέσει επιτέλους να πάρει σάρκα και οστά.

Ο Πρωτέας ξεκίνησε τη δράση και την καταγραφή των σπηλαίων της Μακεδονίας το 2010. Από τότε έχει  καταγράψει 84 σπήλαια από Θράκη μέχρι Φλώρινα. Αυτά ήτανε και η μαγιά για το αρχείο, ενώ χρήσιμη ήτανε και η βοήθεια των παλιών κυρίως μελών του.

Προσθήκες και συγκρίσεις γίνανε από την πολύ καλή δουλειά από το αρχείο του ΣΠΕΛΕΟ.

Το 2017 ο ΣΧΟ Καβάλας μετά την προσθήκη κάποιων δραστήριων μελών αρχίζει την καταγραφή στα σπήλαια και τα μεταλλεία της Καβάλας και των νομών τριγύρω. Σημαντική ήτανε η δημιουργία ιστοσελίδας όπου το υλικό ανέβαινε εκεί και συνεπώς ήτανε προσιτό για τον καθένα, αλλά και η πολύτιμη βοήθεια του Τ. Πολυχρονιάδη και του Θ. Παπαποστόλου.

Αξιοσημείωτες για τη βόρειο Ελλάδα ήτανε οι διατριβές ειδίκευσης δύο γεωλόγων/σπηλαιολόγων. Αρχικά ο Χ.Πέννος έκανε μία πολυετή έρευνα στα σπήλαια του Μενοίκιου όρους και τα δημοσίευσε το 2014 με την εργασία “Landscape evolution of Menoikio mountain”. Μία εμπεριστατωμένη έρευνα που απέδωσε 17 σπήλαια. Τρία χρονιά αργότερα, το 2017, θα ολοκληρωθεί μία ακόμα σημαντική εργασία για τη Μακεδονία με τίτλο “Καταγραφή και μελέτη της αρχαίας μεταλλευτικής δραστηριότητας στο όρος Παγγαίο” από το γεωλόγο Μ. Βαξεβανόπουλο. Η διατριβή έδωσε 20 μεταλλεία στο Παγγαίο και χρήσιμα στοιχεία για τη μεταλλευτική δραστηριότητα ανά εποχές στην περιοχή. Παράλληλα χρήσιμη ήτανε και η βοήθεια που δώσανε για τις βάσεις δεδομένων του αρχείου.

Επίσης η εξαιρετική δουλειά για τη βιολογία των σπηλαίων που παρουσίασε ο Καλούστ Παραγκαμιάν μας έδωσε μερικά ακόμα σπήλαια στη Μακεδονία και με βιολογικό ενδιαφέρον παράλληλα. Θα βρείτε τον μεγάλο όγκο της δουλειάς στο cave fauna of Greece.

Μία άλλη σημαντική πηγή ήτανε το αρχείο της ΕΣΕ από το 1951-1995, μία δουλειά 45 ετών που μας άφησε παρακαταθήκη η ΕΣΕ, ενώ χρήσιμη ήταν και η βοήθεια του μέλους της ΕΣΕ ΤοΤΒΕ Γ. Οικονομίδη.

Το παζλ συμπλήρωσαν κάποια blogspot ή ιστοσελίδες, όπως το canyoning-caving, η cyberότσαρκα και το speleology in greece.

Το υλικό συγκεντρώθηκε και ταξινομήθηκε από τον Α. Ζάχαρη μετά από αρκετή έρευνα και ψάξιμο. Δημιουργήθηκαν 4 excel, χωρίζοντας τη Μακεδονία σε, “Ανατολική”, “Κεντρική” και “Δυτική”, ενώ το τέταρτο excel περιλαμβάνει τη Θράκη.

Στο νομό Πιερίας επειδή ξεχωρίζει ο ορεινός όγκος του Ολύμπου προστέθηκαν και 7 σπήλαια από την πλευρά της Ελασσόνας, σκόπιμα προκειμένου να μη διαιρεθεί ο ορεινός όγκος, παρόλο που μοιράζεται σε 2 νομούς.

Σχετικά με τη λίστα στην κατηγορία “Χαρτογραφήσεις” έχουνε μπει όσες είναι δημοσιοποιημένες στο διαδίκτυο ή στις ιστοσελίδες του κάθε συλλόγου ή σε εργασίες στις οποίες υπάρχει πρόσβαση.

Ο νομός που έχει τα σκήπτρα είναι αυτός της Καβάλας, λόγω του μεγάλου αριθμού των μεταλλείων που υπάρχουν σε Παγγαίο, στα όρη Λεκάνης και στην παλιά Καβάλα. Σίγουρα η Μακεδονία έχει να μας αποκαλύψει πολλά ακόμα. Επίσης είναι δεδομένο ότι υπάρχουν και άλλα που έχουν εξερευνηθεί και δε συμπεριλαμβάνονται στη λίστα. Γι’ αυτό κι όποιος γνωρίζει κάποιο εξερευνημένο σπήλαιο θα ήτανε χρήσιμο να προστεθεί στην υπάρχουσα λίστα για μία πιο ολοκληρωμένη εικόνα. Φυσικά ευπρόσδεκτες είναι και κάθε είδους διορθώσεις/επισημάνσεις.

Το σύνολο των σπηλαίων που συγκεντρώθηκαν είναι 321 σπήλαια που αποτελούνται από οριζόντια, βάραθρα, υπόγειους ποταμούς, καταβόθρες, ορυχεία, ενάλια, βραχοσκεπές.

* Σπήλαια χωρίς πληροφορίες για το χαρακτηρισμό είναι: 5 στην Ημαθία, 6 στην Πέλλα, 1 στη Χαλκιδική, 2 στις Σέρρες, 2 στη Δράμα, 6 στην Κοζάνη, 4 στην Καστοριά

Τα αρχεία ανά νομό

Θράκη

ανατολική Μακεδονία

κεντρική Μακεδονία

δυτική Μακεδονία